Home

Płytki krwi – czym są i kiedy są podwyższone lub za niskie?

    • Płytki krwi (trombocyty) to najmniejsze elementy morfotyczne krwi. Nie są to pełnoprawne komórki, lecz fragmenty cytoplazmy megakariocytów – dużych komórek znajdujących się w szpiku kostnym. Mimo że są znacznie mniejsze od erytrocytów czy leukocytów, ich liczba i funkcja mają bezpośredni wpływ na ryzyko krwawień oraz zakrzepów. W poniższym artykule wyjaśniamy, co to płytki krwi, jaka jest liczba płytek krwi w normie, jakie są przyczyny nieprawidłowości oraz jak przebiega diagnostyka i postępowanie kliniczne.

    Z tego artykułu dowiesz się:

    Co to są płytki krwi — pochodzenie i właściwości

    Płytki krwi — co to dokładnie jest? Te niezwykłe małe elementy morfotyczne krwi (<40 fl) powstają w szpiku kostnym z megakariocytów, które uwalniają do krwi fragmenty swojej cytoplazmy. Są bezjądrowe, ich czas życia wynosi zwykle 7–10 dni, po czym są usuwane przez śledzionę i wątrobę. Prawidłowe płytki zawierają ziarnistości bogate w czynniki krzepnięcia, ADP, serotoniny i inne mediatory, co pozwala im szybko reagować na uszkodzenie naczynia.

    Funkcjonalnie płytki krwi (trombocyty) pełnią kilka podstawowych zadań:

    • przyłączają się do uszkodzonej ściany naczynia (adhezja),
    • aktywują się i uwalniają substancje chemiczne, które pobudzają kolejne płytki (agregacja),
    • tworzą czop płytkowy, który zamyka ranę,
    • współdziałają z osoczowymi czynnikami krzepnięcia, prowadząc do wytworzenia skrzepu.

    Liczba płytek krwi — norma i jak odczytać wynik

    Standardowy zakres referencyjny dla liczby płytek krwi u dorosłych wynosi zwykle 150–400 ×10^9/l (150–400 tys./µl). Interpretacja wyniku musi uwzględniać metodę laboratoriów, jednostki i kontekst kliniczny. Warto też zwrócić uwagę na dodatkowe parametry morfologii, takie jak MPV (średnia objętość płytki) czy PCT (płytkokryt), które informują o wielkości i tzw. masie płytek.

    Kilka praktycznych uwag.

    • Wartości referencyjne dotyczące płytek są różne w zależności od płci i wieku. Laboratorium, posiadając te dane, umieszcza na wyniku odpowiedni zakres dla danego pacjenta.

    • U niektórych pacjentów może wystąpić zjawisko zwane pseudotrombocytopenią. Oznacza to, że w próbce standardowo pobieranej na badanie morfologii (zawierającej antykoagulant EDTA) dochodzi do sklejania się płytek przy udziale przeciwciał znajdujących się we krwi. Nie ma to znaczenia klinicznego, lecz fałszywie niska ilość płytek może wpłynąć na nieprawidłową diagnozę. Dlatego w przypadku gdy ilość płytek jest niższa niż 100 K/ul zaleca się wykonanie badania „Płytki na cytrynian” bądź „Płytki na Thromboexact” (najbardziej precyzyjne), aby otrzymać informację o rzeczywistej ilości płytek, niezafałszowanej wpływem antykoagulantu.

    Kiedy płytki krwi są podwyższone — trombocytoza (przyczyny i znaczenie)

    Trombocytoza to stan, gdy ilość płytek krwi i norma się nie zgadzają, tzn. przekraczone zostaje górna granica. Przyczyny dzielimy na:

    1. Reaktywne (wtórne) trombocytozy — najczęstsze:

    • ostry lub przewlekły stan zapalny (np. zakażenia, reumatyczne choroby zapalne),

    • niedobór żelaza (reaktywny wzrost płytek),

    • po dużych zabiegach chirurgicznych i krwawieniach,

    • po usunięciu śledziony (splenektomii),

    • w przebiegu niektórych nowotworów.

    2. Pierwotne (klonalne) trombocytozy — choroby mieloproliferacyjne:

    • nadpłytkowość samoistna (ET),

    • inne zaburzenia szpiku (np. przewlekła białaczka szpikowa). Często stwierdza się mutacje w JAK2, CALR lub MPL.

    Kliniczne znaczenie: przedłużona i znaczna trombocytoza (szczególnie klonalna) zwiększa ryzyko zakrzepów tętniczych i żylnych, a niekiedy powoduje objawy naczyniowe (ból głowy, zawroty, erytromelalgia). Zarządzanie obejmuje wyjaśnienie przyczyny, leczenie chorób podstawowych, czasem terapię przeciwpłytkową (np. kwas acetylosalicylowy) lub leki obniżające liczbę płytek (hydroksymocznik, interferon) pod opieką hematologa.

    Kiedy płytki krwi są zbyt niskie — małopłytkowość (przyczyny i objawy)

    Trombocytopenia oznacza spadek liczby płytek poniżej normy. Przyczyny można podzielić na trzy mechanizmy:

    1. Zmniejszona produkcja: uszkodzenie szpiku (aplastyczna anemia, nowotwory szpiku, chemioterapia, toksyny), niedobory (B12, kwas foliowy), infekcje wirusowe (np. HCV, HIV).

    2. Zwiększone niszczenie/zużycie: immunologiczne (np. ITP — pierwotna plamica małopłytkowa), DIC (koagulacja wewnątrznaczyniowa), TTP (małopłytkowość zakrzepowo-trombocytopeniczna), reakcje polekowe (heparyna → HIT).

    3. Sequestracja: powiększona śledziona gromadzi płytki i obniża ich liczbę krążącą.

    Objawy zależą od stopnia spadku i funkcji płytek: od braku do nasilonej skłonności do siniaczeń, wybroczyn (petechiae), krwawień z błon śluzowych, obfitych miesiączek, a w ciężkich przypadkach krwawień wewnętrznych i ryzyka krwotoków zagrażających życiu. Zwykle objawy nasilają się przy liczbach <50 ×10^9/l; ryzyko samoistnego poważnego krwotoku znacząco rośnie przy <20 ×10^9/l, a przy <10 ×10^9/l wymagana jest pilna interwencja.

    Jak przebiega diagnostyka zaburzeń płytek?

    Ważne jest nie tylko pytanie: płytki krwi — co to jest, lecz także jak wygląda postępowanie przy nieprawidłowej liczbie trombocytów.

    1. Potwierdzenie wyniku: powtórne badanie krwi, rozmaz ręczny (ocena morfologii płytek, obecność agregatów), wykluczenie pseudotrombocytopenii (artefakt EDTA).

    2. Podstawowe badania: morfologia z rozmazem, CRP/ESR, próby wątrobowe, wskaźniki funkcji nerek, żelazo, ferrytyna, wit. B12/kwas foliowy, testy na wirusy (HCV, HIV), badania koagulacji (PT, aPTT).

    3. Badania ukierunkowane: badanie szpiku (jeśli podejrzewa się pierwotną chorobę szpiku), testy genetyczne (JAK2, CALR, MPL) przy podejrzeniu mieloproliferacji, badania immunologiczne (przeciwciała przeciwko płytkom w ITP rzadko są jednoznaczne).

    4. Ocena funkcji płytek: w sytuacjach klinicznych z zaburzeniem krzepnięcia pomimo prawidłowej liczby — badania agregacji płytek (agregometria), testy PFA-100 lub nowoczesne metody.

    W przypadkach nierozstrzygających lekarz hematolog skieruje dalszą diagnostykę.

    Postępowanie i leczenie — kiedy interweniować

    Leczenie zależy od przyczyny oraz nasilenia objawów.

    • Trombocytoza reaktywna: leczenie przyczyny (np. leczenie zakażenia, suplementacja żelaza). Czasem krótkotrwała terapia przeciwpłytkowa.

    • Nadpłytkowość klonalna: w zależności od ryzyka zakrzepów stosuje się ASA, hydroksymocznik lub interferon; decyzje podejmuje hematolog.

    • Trombocytopenia immunologiczna (ITP): przy objawach i niskich liczbach stosuje się kortykosteroidy, IVIG (w ciężkich krwawieniach), a w przewlekłych przypadkach leki stymulujące receptory trombopoetyny (eltrombopag, romiplostim) lub splenektomię w wybranych przypadkach.

    • Ostre krwawienie: przetaczanie koncentratów płytek, korekcja koagulopatii, stabilizacja hemodynamiczna.

    W każdej sytuacji istotna jest ocena ryzyka i konsultacja specjalisty — hematologa.

    Praktyczne wskazówki dla pacjenta

    • Jak przygotować się do badania: morfologia (badanie krwi) zwykle nie wymaga głodzenia; pobranie wykonuje się w standardowych warunkach. Możesz umówic badanie w naszym laboratorium we Wrocławiu.

    • Leki wpływające na płytki: niektóre leki (np. heparyna — HIT, niektóre antybiotyki, leki przeciwnowotworowe) mogą obniżać liczbę płytek; NLPZ i ASA wpływają na funkcję płytek i zwiększają ryzyko krwawień.

    • Kiedy pilnie zgłosić się do lekarza: pojawienie się nieuzasadnionych siniaków, krwawień z dziąseł/nosa, obfitych miesiączek, krwiomoczu lub krwawień z przewodu pokarmowego wymaga natychmiastowej oceny.

    • Badania uzupełniające: aby ocenić ogólny stan organizmu, często wykonuje się także inne testy laboratoryjne i obrazowe; przy podejrzeniu chorób nerek czy wątroby pomocne będą również badania moczu.

    Podsumowanie — ilość płytek krwi a norma

    Płytki krwi (trombocyty) pełnią centralną rolę w utrzymaniu hemostazy — zarówno ich brak, jak i nadmiar niosą ze sobą istotne konsekwencje kliniczne. Zrozumienie, co to są płytki krwi, jaka ilość płytek krwi zgadza się z normą, umożliwia wczesne wykrycie zaburzeń i szybką interwencję. W przypadku nieprawidłowych wyników konieczna jest pogłębiona diagnostyka, a leczenie powinno być dostosowane do konkretnej przyczyny i ryzyka pacjenta.

    Scroll to top